Ustka to nie tylko urokliwe nadmorskie miasteczko, ale również doskonały punkt wypadowy do odkrywania bogatej historii Pomorza. W bezpośrednim sąsiedztwie miasta znajduje się wiele zabytkowych dworów i pałaców, które nie tylko przyciągają miłośników architektury, lecz także stanowią świadectwo minionych epok i arystokratycznego dziedzictwa regionu. Co więcej, wiele z nich skrywa ciekawe historie rodów, które miały wpływ na kształtowanie lokalnej tożsamości. Dlatego planując pobyt w Ustce – szczególnie w historycznej Villi Red – warto zaplanować kilka wyjątkowych wycieczek śladami pomorskiej szlachty.

Villa Red – perła Ustki

Na początek warto wspomnieć o samej Villi Red, która jest jedną z najbardziej charakterystycznych budowli w Ustce. Ta okazała rezydencja, pierwotnie znana jako Villa Westphal, została wybudowana w XIX wieku w stylu eklektycznym z wpływami neorenesansu francuskiego. Otoczona zielenią oraz historycznym ogrodzeniem, stanowi doskonały przykład architektury willowej tamtego okresu.

Fot. Litografia przedstawiająca Villę Red, 1903 r.

Machowino i Machowinko – historia dwóch sąsiednich majątków

Machowino, które znane było w średniowieczu jako Gross Machmin, pojawia się w dokumentach już w 1364 roku. Wieś należała wówczas do możnego patrycjuszowskiego rodu von Wernitz, który określano również von Schwaven – „Szwaby”, co wskazuje na ich południowoniemieckie korzenie. Przez kolejne stulecia Machowino przechodziło z rąk do rąk, trafiając m.in. do rodu von Lettow, a od XIX wieku w ręce znanych pomorskich patrycjuszy – Uckermannów ze Starogardu. To właśnie Franz von Uckermann, radca sprawiedliwości, zbudował w Machowinie w połowie XIX wieku pałac, który zachował się do dziś. Choć obecnie pełni funkcję Domu Opieki Społecznej.

Fot. Pałac w Machowinie, 1932 r., Udostępnił Portal Dwory i Pałace Polski

W Machowinku, znajduje się druga rezydencja o równie bogatej historii. Wieś była w rękach wielu znamienitych rodów – od von Ramel, przez von Zastrow i von Below, aż po słynnych na Pomorzu Zitzewitzów. To właśnie ta ostatnia rodzina, z hrabią Wilhelmem Grafem von Zitzewitz na czele, wniosła największy wkład w rozwój lokalnego majątku.

W 1901 roku w Machowinku powstała gorzelnia, stajnie i zabudowania folwarczne – nowoczesne jak na owe czasy, świadczące o gospodarczym rozmachu właścicieli. Pałac, wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku, otoczono malowniczym parkiem krajobrazowym w stylu angielskim. Do dziś można spacerować wśród wiekowych drzew, podziwiając harmonię między architekturą a naturą. Obecnie w pałacu, podobnie jak w Machowinku, mieści się Dom Opieki Społecznej.

Fot. Włodzimierz Jacek Adamski, 2022 r., za portalem Dwory i Pałace Polski

Pałac w Duninowie

Duninowo to miejsce narodzin Wilhelma Granzowa, artysty, który stworzył herb Ustki. Pałac w Duninowie, choć obecnie nie jest dostępny dla zwiedzających, stanowi ważny punkt na mapie historycznej regionu. To tutaj młody Granzow rozpoczął swoją drogę artystyczną, która zaprowadziła go do Ustki.

Fot. Nina Herzberg-Zielezińska, Pałac w Duninowie, 2018 r., Dwory i Pałace Polski

Pałac w Gąbinie

We wsi Gąbino, położonej niedaleko jeziora Gardno, znajduje się pałac należący niegdyś do rodu von Bandemer. Choć obecnie obiekt jest własnością prywatną, jego historia i architektura przyciągają miłośników zabytków.

Fot. Nina Herzberg-Zielezińska, Pałac w Gąbinie, 2018 r., Dwory i Pałace Polski

Pałac Objazda

Wzniesiony w latach 1895–1897 przez Ernesta Kutschera, neorenesansowy pałac w Objeździe był siedzibą rodu Kutscherów. Charakterystyczna wieża, drewniana weranda i otaczający park ze stawem tworzą malowniczy krajobraz. Choć obecnie obiekt nie jest udostępniony do zwiedzania, jego zewnętrzna architektura wciąż zachwyca.

Fot. Pałac w Objeździe, data nieznana, Udostępnił Portal Dwory i Pałace Polski

Dwór w Zaleskich

Pochodzący z XVIII wieku dwór w Zaleskich to przykład klasycystycznej architektury dworskiej. Zbudowany na planie prostokąta, z portykiem od frontu i naczółkowym dachem, otoczony był niegdyś parkiem z różnorodnymi gatunkami drzew i krzewów. Pierwszym właścicielem majątku był von Typhanow. W latach 1461-1945 dobra pozostawały w rękach rodu von Below. Choć dwór jest dostępny tylko z zewnątrz, warto zatrzymać się tu podczas wycieczki po okolicy.

Fot. Dwór w Zalewskich, 1900 r., Udostępnił Portal Dwory i Pałace Polski

Dwór w Niestkowie

Niestkowo, wzmiankowane już w 1227 roku, kryje w sobie dwór o bogatej historii. W 1499 roku majątek przeszedł na własność rodu von Ramel. Później właścicielami były rody: von Zitzewitz, von Podewils czy Küttner. Murowany dwór znajdujący się w Niestkowie pochodzi z poł. XIX w. Choć częściowo odrestaurowany i będący własnością prywatną, jego obecność przypomina o długiej i złożonej historii regionu.

Fot. Dwór w Niestkowie, Udostępnił Portal Dwory i Pałace Polski

Pałac w Wytownie – późnobarokowa rezydencja z fosą

Położony zaledwie kilka kilometrów od Ustki pałac w Wytownie to jeden z najcenniejszych przykładów późnobarokowej architektury dworskiej na Pomorzu. Wzniesiony w połowie XVIII wieku, otoczony jest fosą i zabytkowym parkiem, co nadaje mu wyjątkowy, niemal bajkowy charakter. Rezydencja była siedzibą znanych pomorskich rodów, m.in. von Rhamel i von Bandemer, a w XIX wieku została rozbudowana o dwa boczne skrzydła. Po wojnie dwór pełnił funkcje administracyjne i wczasowe, a od lat 90. znajduje się w rękach prywatnych. Obecnie z roku na rok popada w coraz większą ruinę.

Fot. Cezary Skowroński, 2021 r., Udostępnił Portal Dwory i Pałace Polski

Dwór Zimowiska-Grabno

Ukryty wśród pól i lasów dwór w Zimowiskach-Grabnie (niem. Wintershagen) to fascynująca pamiątka po dawnych rodach pomorskiej szlachty. Historia tego miejsca sięga XIV wieku, kiedy to należało ono do rodu von Winterfeld, a później przechodziło w ręce takich rodzin jak von Podewils, Kratz czy von Uckermann. Zabytek powstał na fundamentach starszej rezydencji obronnej i reprezentuje klasycystyczny styl architektoniczny. Dziś kompleks pozostaje własnością spółdzielni mieszkaniowej, a otaczający go park należy do Agencji Nieruchomości Rolnych w Słupsku.

Fot. Włodzimierz Jacek Adamski, 2022 r., Udostępnił Portal Dwory i Pałace Polski

Ślady Bismarcka w Barnowcu

Nieco dalej stoi XIX-wieczny pałac w Barnowcu, który niegdyś należał do rodu von Puttkamerów. To tutaj dorastała Johanna von Puttkamer — późniejsza żona kanclerza Ottona von Bismarcka, związanego z Villą Red. Neoklasycystyczna rezydencja, ukryta wśród zieleni, jest świadectwem epoki, w której Pomorze odgrywało ważną rolę na arenie politycznej Prus. Istnieją przesłanki, iż to właśnie kanclerz Bismarck ufundował budowę Villi Red w Ustce. Nie me jednak na to jednoznacznych dowodów, a pierwotna nazwa Villa Westphal wskazuje raczej na słupskiego przemysłowca i właściciela cegielni Conrada Westphala.

Fot. Włodzimierz Jacek Adamski, 2017 r., Udostępnił Portal Dwory i Pałace Polski

Szlak dworów i pałaców wokół Ustki

Okolice Ustki to nie tylko plaże i nadmorski klimat, ale także bogata historia ukryta w murach dawnych rezydencji. Dla gości Villi Red, poszukujących niecodziennych atrakcji, szlak dworów i pałaców stanowi doskonałą okazję do poznania lokalnej historii i architektury.

Zachęcamy do odkrywania tych miejsc i dzielenia się wrażeniami z innymi gośćmi Villi Red.